mahonick Üye Puan: 1768.5  | Gönderilme Tarihi: 19 Aralık 2009 00:06:08
Nasıl Hacker Olunur?
Yazan:
Eric Steven Raymond
Thyrsus Enterprises(B1)
Çeviren:
Yalçın KOLUKISA
Çeviren:
Yas¸ar S¸ENTÜRK
Güncelleyen:
Necdet Yücel
Mart 2006
Özet
Argo Dosyası(B3)’nın (Jargon File) düzeltmeni ve tanınmı¸s benzer birkaç belgenin de yazarı olarak,
heyecanlı bilgisayar a^ gı acemilerinden "iyi bir üstat (“hacker”) olmayı nasıl ö^ grenirim?" ¸seklinde sorular
içeren e–postalar alıyorum. Bu önemli soruya cevaben çok az sayıda SSS ve web belgesi bulunmaktadır.
'I
¸ste benimki de bu.
E^ger bu belgenin çevrim dı¸sı bir kopyasını okuyorsanız, güncel halini http://www.catb.org/
~esr/faqs/hacker-“howto.html adresinde bulabilirsiniz.
Bilgi
Belgenin sonunda bir Sıkça Sorulan Sorular (sayfa: 11) listesi bulunmaktadır. Lütfen bana bu
belge ile ilgili herhangi bir soru göndermeden burayı iki kez okuyun.
Bu belgenin pek çok dilde çevirisi bulunmaktadır: Almanca(B6), Arapça(B7), Brezilya Portekizcesi(B8),
Bulgarca(B9), Çince (basitle¸stirilmi¸s)(B10), Danimarkaca(B11), Farsça(B12), Fince(B13), Flemenkçe(B14),
'Ibranice(B15), 'Ispanyolca(B16), 'Isveççe(B17), 'Italyanca(B18), Japonca(B19), Katalanca(B20), Lehçe(B21),
Norveççe(B22), Romence(B23) ve Türkçe(B24). Belge güncellendi^ginden çeviriler çe¸sitli derecelerde eskimi
¸s olabilirler.
Konu Ba¸ slıkları
1. Hacker Nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2. Üstat Felsefesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
3. Temel Yazılım Kotarma Becerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4. Üstat Kültüründe Statü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
5. Üstat/Dörtgöz (“Nerd”) Ba^ glantısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
6. Tarz 'Için Bazı Noktalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
7. Di ^ ger Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
8. Sıkça Sorulan Sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Nasıl Hacker Olunur?
Bu çevirinin sürüm bilgileri:
1.2 Mart 2006 ny
Özgün belgenin 1.34 sürümüne güncellendi
1.1 Kasım 2005 ny
Özgün belgenin 1.33 sürümüne güncellendi
1.0 Temmuz 2003 YS¸ , YK
Özgün belgenin 1.20 sürümünün çevirisi
Özgün belgenin sürüm bilgileri:
1.34 7 Mart 2006 esr
Mono beta a¸samasını geçti ^ginden C# kaçınılması gereken diller arasından çıkartıldı.
Telif Hakkı © 2001, 2006 Eric Steven Raymond <esr (at) thyrsus.com>
Telif Hakkı © 2003 Yas¸ar S¸ENTÜRK (Türkçe çeviri) <yasarix (at) yahoo.com>
Telif Hakkı © 2003 Yalçın KOLUKISA (Türkçe çeviri) <yalcink01 (at) yahoo.com>
Telif Hakkı © 2006 Necdet Yücel (Türkçe çeviri) <nyucel (at) comu.edu.tr>
Yasal Uyarı
Bu belgenin Türkçe çevirisinin kopyalama, da^gıtma ve de^ gi¸stirme izni, GNU GPL(B2) lisansı altında verilmi
¸stir.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 2 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
1. Hacker Nedir?
Argo Dosyası(B25)’nda pek çok üstat (“hacker”) tanımlaması bulunmaktadır. Bunlar genellikle kod üstatlarını
teknik beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları a¸san ki¸siler olarak tanımlarlar. E^ger nasıl üstat
olunaca^ gını ö^grenmek istiyorsanız, bu tanımlardan sadece iki tanesi ilgi sahamızda olacaktır.
Uzman programcılar ve a^g sihirbazlarının, ilk zaman payla¸sımlı mini bilgisayarlara ve en eski ARPAnet deneylerine
kadar uzanan onlarca yıllık bir toplulukları ve ortak bir kültürleri vardır. “üstat” (“hacker”) kavramını bu
kültürün üyeleri ortaya çıkarmı¸slardır. 'Internet’i kuran, üstatlardır. Unix i¸sletim sistemini bugünkü haline getirenler,
üstatlardır. Halen Usenet’i çalı¸sır halde tutanlar, üstatlardır.Webi ayakta tutanlar, üstatlardır. E^ger bu kültürün
bir parçasıysanız, bu kültüre katkıda bulunduysanız ve insanlar sizin kim oldu^gunuzu biliyor ve size “üstat” diye
hitap ediyorsa, siz bir üstatsınız.
Üstatlık sadece yazılım konusu ile sınırlı de^ gildir. Üstat dü¸sünce yapısını elektronik veya müzik gibi di ^ger
¸seylere uygulayan insanlar vardır. Herhangi bir bilim veya sanat dalının en üst seviyelerinde de bunu görebilirsiniz.
Yazılım üstatları farklı konularda çalı¸san bu yakın ruhları tanır ve onlara da üstat diyebilirler. Bazıları,
üstatlık do^gasının üstatların yaptı ^ gı i¸slerden ba^gımsız soyut bir kavram oldu^gunu iddia ederler. Ama bu belgede
yazılım üstatlarının nitelikleri, yakla¸sım tarzları ve üstat kavramını olu¸sturan kültürün gelenekleri üzerinde odaklanaca
^ gız.
Kendilerine üstat (“hacker”) diyen ama gerçekte üstat olmayan bir grup daha vardır. Bunlar (genellikle genç
erkeklerden olu¸surlar) bilgisayar sistemlerini bozan ve telefon sistemini izinsiz kullanan insanlardır. Gerçek
üstatlar bunlara “korsan” ("cracker") der ve onlarla muhatap bile olmak istemezler. Gerçek üstatlar, korsanların
genellikle tembel, sorumsuz ve güvenilmez olduklarını ve çok da zeki olmadıklarını dü¸sünürler. Nasıl arabaları
düz kontakt ile çalı¸stırmak sizi otomotiv mühendisi yapmıyorsa, güvenlik sistemini kırmak da sizi üstat yapmaz.
Maalesef birçok gazeteci ve yazar, “üstat” (“hacker”) kelimesini korsanları (“cracker”) da içine alacak ¸sekilde
kullanıyor ve büyük bir yanılgıya dü¸süyorlar.
Temel fark ¸sudur: üstat bir¸seyler yapar, korsanlar ise bunları bozar.
E^ger üstat olmak istiyorsanız okumaya devam edin. E^ger korsan olmak istiyorsanız, gidin alt2600(B26) haber
grubunu okuyun ve dü¸sündü^günüz kadar zeki olmadı^ gınızı anladı^gınızda kafanızı oraya buraya vurmaya hazır
olun. Korsanlar hakkında tüm söyleyeceklerim bunlar.
2. Üstat Felsefesi
Üstatlar, problemleri çözer, yeni ¸seyler yapar, özgürlü ^ge, payla¸sıma ve yardımla¸smaya inanırlar. Üstat olarak
kabul edilmeniz için bu felsefeye uygun davranmanız gerekir. Davranı¸sınızı bu felsefeye tam anlamıyla uygun
hale getirebilmek için ise, bu felsefeye gerçekten inanmalısınız.
Ama bunu sadece üstat olarak kabul edilmek için gerekli bir ¸sart gibi dü¸sünürseniz, asıl noktayı kaçırmı¸s olursunuz.
Çünkü, bu felsefeye inanmak sizin açınızdan önemli olacaktır – sizin ö^grenmeniz ve motive olmanız için
gereklidir. Bütün yaratıcı sanatlarda oldu^gu gibi, ustala¸smak için en etkin yol ustaları taklit etmektir – sadece
entellektüel olarak de^ gil, duygusal olarak da.
S¸ u modern Zen s¸iiri bu yaklas¸ımı anlatır:
To follow the path:
look to the master,
follow the master,
walk with the master,
see through the master,
become the master.
Yolu izlemek için:
ustaya bak,
ustayı izle,
ustayla yürü,
usta gibi gör,
ustala¸s.
E^ger üstat olmak istiyorsanız ¸sunları, inanana kadar tekrar edin:
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 3 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Dünya çözülmeyi bekleyen hayranlık verici problemlerle doludur.
Üstatlık çok e^ glencelidir. Ama bu e^glence, çaba ister. Çaba da motivasyon gerektirir. Ba¸sarılı atletler,
vücutlarını formda tutmak için fiziksel sınırlarını zorlayan ¸seyler yaparlar ve bundan zevk alırlar. Böylelikle
motivasyonlarını da korumu¸s olurlar. Benzer ¸sekilde üstat olmak için, problem çözme, becerilerinizi
¸sekillendirme ve zekanızı geli¸stirmekten haz duymalısınız.
E^ger bunu do^gal yollarla yapamıyorsanız, kendinize bir zorlayıcı etken bulmalısınız. Aksi takdirde, üstatlık
potansiyelinizin seks, para ve sosyal olaylar gibi dikkat da^ gıtıcı ¸seyler tarafından yok edildi ^ gini göreceksiniz.
(Ayrıca kendi ö^grenme yetene^ ginize kar¸sı bir güven geli¸stirmelisiniz. Bir problemi çözmek için ihtiyacınız
olan her¸seyi bilmeseniz bile onun bir parçası ile u^gra¸sarak ö^ grendikleriniz sıradaki parçayı çözmenize
yetecektir. Böylece problemin tamamını çözebilirsiniz.)
Hiçbir problem iki defa çözülmemelidir.
Yaratıcı beyinler de^gerli ve sınırlı kaynaklardır. Çözülmeyi bekleyen birçok problem varken, tekerle ^ gi
yeniden icat etmekle harcanmamalıdırlar.
Üstatlar gibi davranmak için, di ^ger üstatların da zamanlarının de^gerli oldu^guna inanmalısınız. Bilgiyi ve
çözülen problemlerin çözümlerini payla¸sarak, di ^ger hacker’ların eski problemler yerine yeni problemler
üzerinde çalı¸smalarını sa^glamak sizin için ahlaki bir görev sayılır.
Bununla birlikte "Hiçbir problem iki defa çözülmemelidir" demek varolan çözümlerin tümünü kutsal kabul etmelisiniz
ya da verilen bir problemin sadece bir do^gru çözümü vardır diye dü¸sünmelisiniz anlamına gelmez.
Genellikle problemin çözümünü ö^grenmeye çalı¸stı ^gımızda problem hakkında daha önce bilmedi^gimiz
¸seyler ö^ greniriz. Daha iyisini yapabilece^ gimizi dü¸sünmek normaldir ve hatta gereklidir. Normal OLMAYAN
ise yapay teknik, yasal veya kurumsal engellerin (kapalı kaynak–kod gibi) iyi bir çözümün yeniden kullanılmasına
engel olması ve insanları tekerle ^ gi yeniden icat etmeye zorlamasıdır.
(Di ^ger üstatlardan daha fazla saygı görmek için bütün yaratıcı ürünlerinizi vermeye mecbur oldu^gunuza
inanmanız gerekmiyor. Ürününüzü satarak geçiminizi sa^glamak üstatlık de^gerleri ile çeli¸smez. Sanatınıza
ve di ^ger üstat arkada¸slarınıza sadakatinizi unutmadı^ gınız sürece yazılım kotarma yeteneklerinizi kullanarak
ailenizi desteklemek ve hatta zengin olmak üstatlık de^gerleriyle çeli¸smez.)
Sıkıcı ve tekrar eden i ¸sler günahtır.
Üstatlar (ve genelde yaratıcı insanlar), sıkılmamalı ve tekrar eden aptal ve can sıkıcı i¸slerde
çalı¸stırılmamalıdır, çünkü bu tür i¸sleri yaparken asıl yapmaları gereken i¸si; yani problem çözme i¸sini yapamayacaklardır.
Bu israf herkese zarar verir. Bu yüzden sıkıntı ve gereksiz can sıkıcı i¸slerde çalı¸smak ho¸s
de^ gildir ve gerçekten israf ve hatta günahtır.
Üstat gibi davranmak için, küçük sıkıcı ¸seyleri, otomatikle¸stirerek sizden ve di ^ger insanlardan (özellikle
di ^ger üstatlardan) olabildi ^gince uzakla¸stırmak istemelisiniz.
(Bu konuda bir istisna vardır. Üstatlar bazen, dı¸sarıdan sıkıcı veya tekrar eden i¸sler gibi görülen ¸seyleri,
kafalarını bo¸saltmak, yeni bir konuda beceri elde etmek veya ba¸ska türlü kazanamayacakları bir deneyim
kazanmak için yaparlar. Ama bu seçime ba^ glı bir¸seydir. Dü¸sünme yetene^ gi olan hiç kimse, bu tür ¸seyler
yapmak zorunda kalmamalıdır. )
Özgürlük iyidir.
Üstatlar do^ gaları gere^ gi otorite kar¸sıtı kimselerdir. Size emir verebilen ki¸siler, sizi, büyüleyici buldu^gunuz
bir problemi çözmekten alıkoyabilir – ve bunun için de pek çok garip sebep bulabilir. Bu nedenle otoriter
tavırlarla mücadele etmek gerekebilir, aksi bir durum siz ve di ^ger üstatlar için solunacak özgür hava
kalmaması demektir.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 4 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
(Bu bütün otoritelere kar¸sı sava¸smak ile aynı ¸sey de^ gildir. Çocuklar korunmalı ve suçlular zaptedilmelidir.
Bazı zamanlarda, bir üstat, emirleri yapmak için harcayaca^ gı zamandan daha çok önem verdi ^ gi bir ¸seyi
elde etmek için otoriteye boyun e^ gebilir. Fakat bu sınırlı ve bilinçli bir anla¸smadır, otoriteler tarafından
arzulanan türde ki¸sisel teslimiyetler önerilmez.)
Otorite, sansürcülük ve gizlilik sayesinde ya¸sar, gönüllü i¸sbirli ^ gi ve bilgi payla¸sımından ho¸slanmaz. Tek
sevdi ^ gi ¸sey kendi kontrolü altında gerçekle¸sen “i¸sbirlikleri”dir. Bu nedenle, üstatlar gibi davranmak için;
sansüre ve gizli kapaklı i¸slere, sorumlu yeti¸skinleri aldatmaya yönelik eylemlere ve zorlamalara kar¸sı
içgüdüsel bir kin geli¸stirmeli ve bu inanç do^grultusunda çalı¸smaya gönüllü ve arzulu olmalısınız.
Yakla¸sım biçimi, yetkinlik demek de^ gildir.
Üstat olmak için bu yakla¸sım biçimlerini geli¸stirmelisiniz. Ancak, sadece bir yakla¸sım biçimini alıp uygulamak
sizi üstat yapmaz, tıpkı ¸sampiyon bir atlet veya bir rock yıldızı yapmayaca^ gı gibi. Üstat olmak aynı
zamanda zeka, deneyim, kendini adama ve ciddi çalı¸sma gerektirir.
Bu yüzden kar¸sınızdakileri sadece davranı¸sa bakarak de^gerlendirmemeyi ve yetkinli ^ge saygı duymayı
ö^ grenmelisiniz. Üstatlar, içi bo¸s ki¸silerin vakitlerini harcamasına izin vermez fakat her konuda yetkinli ^ge
saygı duyar. Zor ö^grenilen ve az ki¸sinin sahip oldu^gu becerilerde yetkin olmak iyi; akıl gücü, hüner ve
konsantrasyon gerektiren zor becerilerde yetkinlik en iyisidir.
E^ger yetkinli ^ge saygı duyarsanız, yetkinlik kazanmaktan zevk alırsınız – bunun için gereken çalı¸sma ve
kendini adama süreci sıkıcı olmaktan çıkar, kendi ba¸sına bir zevk unsuru haline gelir. Bu yakla¸sım, üstat
olabilmek için hayati derecede önemlidir.
3. Temel Yazılım Kotarma Becerileri
Üstat davranı¸s biçimleri önemlidir, ama gerekli becerilere sahip olmak daha da önemlidir. Davranı¸s biçimi,
yetkinli ^gin yerini tutamaz ve sahip olmadı^ gınız müddetçe kimsenin size üstat demeyi hayal bile etmeyece^ gi bazı
temel beceriler vardır:
Teknoloji de^ gi¸stikçe bu beceri kümesi de zaman içinde de^ gi¸smektedir. Örne^gin önceleri makina dilinde programlama
yapabilmek önemli idi ve yakın zamana kadar HTML bilmek önemli bir beceri de^ gildi.
S¸ u sıralarda, üstat olmak için gerekli temel beceri listesi s¸unlardan olus¸maktadır:
Program yazmayı ö^ grenin.
Bu, elbette ki üstat olmak için temel ön¸sarttır. E^ger bir programlama dili bilmiyorsanız, size Python ile
ba¸slamanızı öneririm. Python, tasarımı temiz, belgelendirmesi iyi yapılmı¸s ve yeni ba¸slayanlara kolaylık
tanıyan bir dildir. Ö^grenebilecek ilk dil olarak iyi bir seçim olmasına ra^gmen, oyuncak de^ gil, güçlü ve esnek
bir dildir ve büyük projeler geli¸stirmek için de çok uygundur.(1) Bu konuyla ilgili "Python’ da geli¸sim"(B27)
adında daha ayrıntılı bir yazı yazmı¸stım. Python ile ilgili iyi ö^ gretici belgeler(B28) Python web sitesinde(B29)
bulunabilir.
Java da programlamayı ö^grenmek için iyi bir dildir. Python’dan daha zordur ama üretti ^ gi kod daha hızlıdır.
'Ikinci dil olarak ö^grenebilecek en iyi dil oldu^gunu dü¸sünüyorum. Ne yazık ki, Sun’ın referans uygulamaları
hala tescillidir. Bu Java dilinin kendisiyle çok fazla ilgili bir konu de^ gildir; yüksek kaliteli, açık–kaynak kodlu
Java yorumlayıcılar mevcuttur, esas problem Java ile birlikte gelen sınıf kütüphaneleridir. Açık kaynak kodlu
sınıf kütüphaneleri Sun’ın kütüphanelerinin gerisinde kalmaktadır. E^ger Java ö^grenmeye karar verirseniz
bunu Sun’ın tescilli kodlarına ba^ gımlı kalmak yerine açık–kaynak kodlu uygulamalar ile yapın.
Ancak, sadece bir veya iki dil ö^grenerek tam bir programcı olamayaca^ gınızı ya da üstat seviyesine
ula¸samayaca^ gınızı da bilmeniz gerekiyor. Herhangi bir dilden ba^gımsız olarak programlama problemleri
hakkında dü¸sünmeyi ö^ grenmelisiniz. Gerçek bir üstat olabilmek için, yeni bir dili, el kitabında yazanlarla,
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 5 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
bildiklerinizi ba^gda¸stırarak bir kaç gün içerisinde ö^ grenebilir durumda olmalısınız. Bu, birbirinden çok farklı
bir kaç dil bilmeniz gerekti ^ gi anlamına geliyor.
E^ger ciddi programlamaya girecekseniz, Unix’in ana dili olan C’yi ö^ grenmelisiniz. C++, C ile alakalıdır;
birini ö^ grenirseniz, di ^gerini ö^grenmek zor olmayacaktır. Her iki dil de, ilk dil olarak ö^grenmek için uygun
de^ gildir ve C programlamasından ne kadar kaçınırsanız, veriminiz o kadar artar.
C, kaynak kullanımında tutumlu ve verimli bir dildir. Maalesef,C, bu verimlili ^ gi, pek çok kayna^gın (bellek gibi)
yönetimini do^grudan size bırakarak elde eder. Bu dü¸sük seviyeli (donanıma yakın) kodlama karma¸sık ve
hataya açıktır ve hata ayıklamak için pek çok zamanınıza mal olur. Makinaların güçlü oldu^gu günümüzde,
makinanın çalı¸sma verimlili ^ gi yerine sizin çalı¸sma verimlili ^ ginize öncelik tanıyan bir dil ile program yazmak
daha akıllıca olacaktır. Sonuç olarak Python’u tercih etmenizi öneririm.
Perl(B30) ve LISP(B31) gibi bazı diller üstatlar için özel bir önem ta¸sır. Perl ö^grenmek pratik sebeplerden
dolayı önemlidir. Dinamik web sayfalarında ve sistem yönetiminde çok yaygın bir ¸sekilde kullanılır. Hiç Perl
kodu yazmayacak olsanız dahi okumasını ö^ grenmelisiniz. C’nin makine verimlili ^gine ihtiyaç duyulmayan
i¸slerde C kullanmaktan imtina eden birçok ki¸si, size Python’u önerdi^gim nedenlerle Perl’ü kullanır. Onların
yazdıkları kodları anlamanız gerecektir.
LISP ö^grenmek ba¸ska bir sebepten dolayı önemlidir – sonunda anladı^ gınız zaman elde edece^ giniz
aydınlanma deneyiminden dolayı. Bu deneyim, bir daha hiç LISP kullanmasanız dahi, hayatınızın kalan
kısmında çok daha iyi bir programcı olmanızı sa^glayacaktır. (Emacs metin düzenleyicisi için basit düzenleme
modları yazarak ya da varolanları de^ gi¸stirerek veya GIMP için Script–Fu eklentileri yazarak küçük
LISP deneyimleri kazanabilirsiniz.)
En iyisi, bahsetti ^gim bu be¸s dilin (Python, Java, C/C++, Perl ve LISP) hepsini ö^grenmektir. Bu diller,
en önemli kotarım dilleri olmalarının yanında, programlamaya farklı yakla¸sımlarıyla size önemli bir e^ gitim
kazandırır.
Google’ın en önemli üstatlarından ve yaygın olarak kullanılan AI kitabının yazarlarından biri olan Peter
Norvig On Yılda Programlama Ö^grenin(B32) ba¸slıklı harika bir deneme yazdı.(2) "Programcılıkta ba¸sarı için
tavsiyeleri" dikkate de^ gerdir.
Size burada nasıl programlama yapılaca^gına dair tam bir yönerge listesi sunamam ama, bunu kitapların ve
kursların da vermeyece^ gini söyleyebilirim (en iyi üstatların büyük ço^gunlu^gu kendi kendine ö^grenmi¸stir). Dil
özelliklerini –– bilginin küçük bir kısmı –– kitaplardan ö^ grenebilirsiniz, ama o bilgiyi ya¸sayan bir beceri haline
getiren ¸sey, pratik yapmak ve çıraklıktır. Bunu da, program okumak ve program yazmak ile edinirsiniz.
Programlamayı ö^grenmek, bir do^gal dilde iyi yazmayı ö^grenmek gibidir. En iyi yöntem, bu i¸sin ustalarının
yazdıklarını okumak, kendiniz bir ¸seyler yazmak, biraz daha okumak, biraz daha yazmak... Ve
yazdıklarınız, örnek aldıklarınızda gördü^günüz kuvvet ve iktisadı gösterene kadar tekrar etmektir.
Önceleri okumak için iyi kod bulmak zordu, çünkü üstatlık yolunda ilerlemek isteyenlerin kaynak kodlarını
okuyabilece^ gi ve üzerinde deneme yapabilece^ gi az sayıda büyük program vardı. Bu durum dramatik bir
¸sekilde son buldu: Açık kaynak kodlu yazılımlar, programlama araçları ve i¸sletim sistemleri (hepsi de
üstatlar tarafından geli¸stirilmi¸s) artık yaygın bir ¸sekilde bulunabilmekte.
Açık kodlu Unix’lerden birini edinin, kullanmasını ve çalı ¸stırmasını ö^ grenin.
Bir ki¸sisel bilgisayarınızın bulundu^gunu ya da kullanabilece^ giniz bir tane oldu^gunu varsayıyorum (zamane
çocuklarının hayatı kolay :–)). Yeni ba¸slayan birinin ustalık yolundaki en önemli adımı, Linux veya BSD
Unix’lerden birinin kopyasını edinmesi, kurması ve çalı¸stırmasıdır.
Evet dünyada Unix’ler dı¸sında ba¸ska i¸sletim sistemleri de var ama, onlar ikilik düzendeki (binary) kodlarıyla
da^ gıtılırlar –– kodlarını okuyamaz ve de^ gi¸stiremezsiniz. Windows, MacOS veya ba¸ska bir kapalı kaynak
sistemde ustala¸smaya çalı¸smak, üzerinizde zırh varken dans etmeye benzer.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 6 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Mac OS X altında ustala¸smakmümkündür ama sistemin sadece bir parçası açık kaynak kodludur – pek çok
duvarla kar¸sıla¸sırsınız ve Apple’a ait sahipli kodlaramuhtaç duruma dü¸smemek için özel gayret sarfetmeniz
gerekir. E^ger Unix’ e yo^gunla¸sırsanız, kaportanın altına girerek i¸se yarar ¸seyler ö^ grenebilirsiniz.
Unix, Internet’in i¸sletim sistemidir. Unix’i bilmeden Internet’i kullanabilirsiniz ama Unix’i anlamadan bir Internet
üstadı olamazsınız. Bu nedenle, bugün hacker kültürü yo^gun olarak Unix merkezlidir. (Bu her zaman
böyle de^ gildi ve bazı eski zaman üstatları bundan halen ho¸snut de^ gil, ama Unix ile Internet arasındaki
ili¸ski, bugün Microsoft’un bile di¸s geçiremeyece^ gi kadar güçlüdür.)
Bir Unix edinin –– ben ¸sahsen Linux’u severim ama ba¸ska yollar da var (ve evet, Linux ve Windows’u
aynı makinede çalı¸stırabilirsiniz). Ö^ grenin. Çalı¸stırın. Kurcalayın. Internet’e ba^glanmakta kullanın. Kodlarını
okuyun. De^ gi¸stirin. Linux ile herhangi bir Microsoft i¸sletim sisteminin sunmayı hayal edebilece^ginden
çok daha iyi programlama araçlarına (C, LISP, Python ve Perl dahil) sahip olacaksınız. Ho¸s zaman
geçireceksiniz ve günün birinde bir üstat olarak geriye baktı ^gınızda farketmeden pek çok ¸sey ö^grenmi¸s
oldu^gunuzu göreceksiniz.
Unix ö^grenme ile ilgili daha fazla bilgi için The Loginataka(B34)’ya bakın.
Linux kopyası edinmek için "Nereden Linux Bulurum?"(B35)’a bakın(3)
BSD Unix hakkında yardım alma ve kaynak edinme içinwww.bsd.org(B37) adresine bakın.
Benim yazdı^gım Unix ve Internet’in Temelleri(B38) elkitabına da bakabilirsiniz.
Bilgi
E^ger yeniyseniz, Linux veya BSD’yi tek ba¸sınıza kurmanızı tavsiye etmem. Linux için yerel bir Linux
Kullanıcıları Grubu (www.linux.org.tr(B39)) bulun ve yardım isteyin veya Open Projects Network(B40)
(Açık Projeler A^ gı) ile ileti¸sim kurun. LISC, yardım alabilece ^ giniz IRC kanalları da sunmaktadır.(4)
World Wide Web’i kullanmayı ve HTML kodu yazmayı ö^ grenin.
Üstatlar tarafından üretilen pekçok ¸sey, üstat olmayan insanların hayatına yaptı ^ gı etkiler do^grudan
görülmeyecek ¸sekilde, arka planda, fabrikaları, i¸s yerlerinin ve üniversiteleri çalı¸stırmakta kullanılırlar.
Buna tek istisna, dünyayı de^ gi¸stirdi ^ gi politikacılar tarafından bile kabul edilen, parlak üstat oyunca^ gı sanaldokudur
(’web’). Sadece bu bile (pek çok ba¸ska nedenin yanısıra) sanaldokuyu çalı¸stırmayı ö^grenmenizi
gerektirir.
Tabii "sanaldokuyu çalı¸stırmayı ö^grenmek" den kasıt, bir sanaldoku istemcisini kullanmayı ö^grenmek
de^ gil (bunu herkes yapıyor) sanaldokunun dili olan HTML’i ö^grenmenizdir. Programlamayı bilmiyorsanız,
HTML kodu yazmak, programlamayı ö^grenmenize yardımcı olacak dü¸sünce alı¸skanlıklarını kazanmanızı
sa^glayacaktır. Dolayısıyla, kendinize bir ev sayfası hazırlayın. Klasik HTML’den daha temiz bir dil olan
XHTML’i kullanmaya çalı¸sın. (Sanaldokuda iyi ö^ gretici belgeler var; biri burada(B43).)
Bir ev sayfasına sahip olmak sizi üstat yapmaz. Sanaldokuda zaten birçok ev sayfası var. Bunların
ço^gu içeri ^ gi sıfır, amaçsız sayfalar – pek ço^gunun görüntüleri güzel, ama bu, bombo¸s oldukları gerçe^ gini
de^ gi¸stirmez (daha fazla bilgi için The HTML Hell Page(B44) adresine bakabilirsiniz).
Sayfanızın kaydade^ger olabilmesi için içeri ^ge sahip olması gerekir –– di ^ger üstatların ilgisini çekebilecek
veya onlara faydalı olabilecek bir içerik. Bu da bizi bir sonraki konuya götürür:
'Ingilizce bilmiyorsanız, ö^ grenin.
Ana dili 'Ingilizce olan bir Amerikalı olarak, önceleri kültür emperyalizmi olarak anla¸sılmasından
çekindi^gimden bunu tavsiye etmekten kaçınıyordum. Ama, ana dilleri farklı olan bir kaç ki¸si, üstat
kültürünün ve Internet’in çalı¸sma dilinin 'Ingilizce oldu^gunu ve üstat toplulu ^gunda bulunmak için 'Ingilizce
bilmek gerekti ^ gini söylememde ısrar etti.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 7 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
1991’de, ikinci dil olarak 'Ingilizce bilen üstatların, ortak bir ba¸ska ana dilleri olmasına ra^gmen, birbirleriyle
yaptıkları teknik tartı¸smalarda 'Ingilizce kullandıklarını ö^grendim. Bu bana 'Ingilizcenin di ^ger dillerden
daha zengin bir teknik sözlü^ge sahip oldu^gu ve bu yüzden bu i¸s için daha iyi bir araç oldu^gu anlatılırken
söylenmi¸sti. Benzer nedenlerle 'Ingilizce yazılmı¸s teknik kitapların çevirileri de genellikle tatmin
edici de^ gildir.
Linus Torvalds, kod açıklamalarını 'Ingilizce yazan bir Finlidir. Kendisinin 'Ingilizceyi kullanım kabiliyeti, Linux
için dünya çapında bir geli¸stiriciler toplulu ^gu olu¸sturmasında önemli etken olmu¸stur. Bu 'Ingilizce bilme ile
ilgili önemli bir örnektir.
Anadilinizin 'Ingilizce olması bir üstat için yeterli dil becerilerine sahip oldu^gunuzu garanti etmez. E^ger
yarı okur–yazar gibi; gramere uymadan yazım hatalarıyla dolu yazarsanız üstatların ço^gu (ben dahil)
sizi görmezden gelecektir. Özensiz yazmak de^ gi¸smez bir¸sekilde özensiz dü¸sünmek anlamına gelmese
bile genellikle aralarındaki ili¸skinin güçlü oldu^gu görülmü¸stür – ve özensiz dü¸süncelilerle i¸simiz olmaz.
Yeterince iyi yazamıyorsanız, ö^ grenin.
4. Üstat Kültüründe Statü
Para kullanmayan pek çok kültürde oldu^gu gibi üstatlık da ¸söhret üzerine kuruludur. 'Ilginç problemleri çözmeye
çalı¸sırsınız fakat bu problemlerin ne kadar ilginç oldu^guna ve çözümünüzün iyi olup olmadı^gına ancak sizin
teknik düzeyinize sahip ya da sizden daha üstün olan üstatlar karar verebilir.
Üstatlık oyununda, skoru, ba¸ska üstatların sizin becerileriniz hakkında ne dü¸sündü^güne göre tutmayı ö^ grenirsiniz
(i¸ste bu sebeple, size ba¸ska üstatlar üstat diyene kadar üstat olunmaz). Bu gerçek, üstatlı ^gın yalnız bir u^gra¸s
oldu^gu sanısı ve ego veya dı¸s etkenlerin bir motivasyon kayna^ gı olabilece ^ gini reddetme alı¸skanlı ^ gı yüzünden
bazen açıkça belirtilmez.
Üstatlık, antropologların "hediye kültürü" olarak tanımladıkları bir kültürdür. Bu kültürde ¸söhret ve statü, di ^ger
insanlara egemen olmak, güzel olmak veya ba¸skalarının istedi ^ gi ¸seylere sahip olmakla sa^glanmaz, bir ¸seyler
vererek sa^ glanır. Özellikle de, zamanınızı, yaratıcılı ^ gınızı ve becerilerinizin ürününü vererek.
Üstatlar tarafından saygı duyulan biri olmak için yapabilece^ giniz ¸seyler be¸s maddede toplanabilir:
Açık kaynak kodlu yazılım geli ¸ stirin.
Üstatların ho¸s veya kullanı¸slı oldu^gunu dü¸sündükleri programlar yazmak ilk sırada gelir (en temel ve en
geleneksel yol). Programınızın kaynak kodlarını kullanmaları için tüm üstatlara açın.
(Biz bu çalı¸smalara "free software" (özgür yazılım) derdik. Ama, "free" kelimesini hangi anlamda kullandı
^gımızdan emin olmayan birçok ki¸sinin kafası karı¸stı. Birço^gumuz artık bunun yerine "açık kaynak"(B45)
(open source) yazılım kavramını kullanıyoruz.)
En saygın üstatlar,(5) geni¸s kapsamlı ihtiyaçları kar¸sılayabilen, büyük ve kabiliyetli programlar yazan ve
bunları herkesin kullanımı için veren ki¸silerdir.
Fakat burada tarihi bir noktayı da belirtmek gerekir. Üstatların aramızdaki açık–kaynak geli¸stiricilerine her
zaman toplulu ^gumuzun en sert özü olarak bakmalarına ra^gmen 1990’ların ortalarından önce üstatların
ço^gu kapalı kaynak kodlu yazılımlar üzerine çalı¸sıyorlardı. Bu NASIL belgesinin ilk sürümünü yazdı^gım
1996’da bu hala geçerliydi. 1997’de açık–kaynak yazılımların genel kabul görmesi bu durumu de^ gi¸stirdi.
Bugün "üstat toplulu ^gu" ve "açık–kaynak geli¸stiricileri" aynı kültürü ve insanları tarif etmektedir – ama
bunun her zaman böyle olmadı^ gını hatırlamakta yarar var.
Açık kaynaklı yazılımların testlerine ve hata ayıklamalarına yardım edin.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 8 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Açık kaynaklı yazılımların hatalarını ayıklayanlara da saygı duyulur. Bu mükemmel olmayan dünyada,
yazılım geli¸stirme zamanımızın büyük ço^gunlu^gunu kaçınılmaz bir ¸sekilde hata ayıklama ile geçiriyoruz.
Herhangi bir açık kaynak yazılım geli¸stiricisi için iyi beta denetleyiciler (belirtileri tanımlamayı bilen, problemlerin
çıkı¸s noktasını tespit edebilen, çabucak çıkartılan bir sürümdeki hatalara katlanabilen ve birkaç
tanıma yordamı uygulayabilen), a^ gırlıkları kadar yakut ederler. Bunlardan bir tanesi bile hata ayıklama
sürecini bir kabus olmaktan rutin bir can sıkıntısına dönü¸stürebilir.
E^ger yeniyseniz, geli¸stirilmekte olan, ilginizi çekebilecek bir program bulun ve iyi bir beta denetleyicisi
olun. Program denetimine yardımdan hata ayıklamaya, hata ayıklamadan programların de^ gi¸stirilmesine
kadar giden do^gal bir ilerleme süreci vardır. Bu yolda birçok ¸sey ö^greneceksiniz ve size de ileride yardımcı
olabilecek insanlarla iyi ili¸skiler kuracaksınız.
Kullanılabilir bilgi yayınlayın.
Bir ba¸ska güzel ¸sey de, SSS (Sıkça Sorulan Sorular) listeleri gibi belgeler düzenlemek veya sanaldoku
sayfalarında kullanı¸slı ve ilginç bilgileri toplamak ve düzenlemektir.
Önemli teknik SSS’leri yönetenler, hemen hemen açık kaynak yazarları kadar saygı görürler.
Altyapı çalı ¸smalarının devamına yardım edin.
Üstat kültürü gönüllülerce ya¸satılır. Birçok zorunluluk vardır, ama bu zorunlu ve gözönünde olmayan sıkıcı
çalı¸smalar, üstat kültürünün ya¸satılmasını sa^ glar –– posta listeleri ve haber grupları yönetmek, büyük
yazılım ar¸sivleri içeren sitelerini i¸sletmek, RFC’ler ve di ^ger teknik standartlar geli¸stirmek gibi.
Bu i¸sleri yapan insanlar büyük saygı toplarlar, çünkü, bu i¸slerin çok zaman aldı ^ gını ve kod ile oynamak
kadar zevkli olmadı^ gını herkes bilir. Bu i¸sleri yapmak kendini adamı¸slı ^ga i¸sarettir.
Üstat kültürüne hizmet edin.
Son olarak, kültüre hizmet edebilir ve bu kültürü yayabilirsiniz (örne^ gin, nasıl üstat olunaca^gına dair bir
belge yazarak :–)). Bu konuma ancak bir süredir ortalardaysanız ve yukarıdaki dört maddeden birinden
dolayı bilinen biriyseniz gelebilirsiniz.
Üstat kültürünün liderleri yoktur ama, tarihe mal olmu¸s kahramanları, büyükleri ve sözcüleri vardır. Siperlerde
yeteri kadar uzun zaman kaldıktan sonra, belki siz de bunlardan biri olacaksınız. Sakının: üstatlar,
kültürlerindeki büyük ki¸silerde yükseklik egosu olmasını sevmezler ve onlara güvenmezler. Bu tarz bir
¸söhret oldukça tehlikelidir.
5. Üstat/Dörtgöz (“Nerd”) Ba^ glantısı
Popüler kanının aksine, üstat olmak için dörtgöz (“nerd”) (bilim/teknoloji takıntılı anti–sosyal ki¸si) olmanız gerekmez.
Fakat, dörtgöz olmak, üstat olmak için faydalı bir ¸seydir ve bir çok üstat, dörtgözdür. Sosyal hayat dı¸sında
olmak, dü¸sünmek ve kod kotarmak gibi gerçekten önemli ¸seyler üzerinde yo^gunla¸smanıza yardımcı olur.
Bu nedenle birçok üstat, dörtgöz ismini kabullenmi¸s ve hatta daha sert bir ifade ile kendilerini “geek” ismi ile
onurlandırmı¸slardır –– bu onların normal sosyal beklentilerden ba^gımsız olduklarını ifade etmelerinin bir yoludur.
E^ger, kod kotarmak üzerine yeterince yo^gunla¸sabiliyorsanız ve halen bir hayatınız varsa, i¸ste bu çok güzel.
Bugün bu, 1970’lerde ben henüz bir çırakken oldu^gundan çok daha kolay bir¸sey. Normal hayat, ¸simdilerde
tekno–dörtgözlere çok daha dostça yakla¸sıyor. Üstatların yüksek kaliteli bir a¸sık ve bir e¸s oldu^gunun farkında
olan birçok insan var.
Kod kotarmak sizi kendine çektiyse ve bir sosyal hayatınız yoksa, bu daha iyi –– hiç olmazsa konsantrasyon
probleminiz olmayacak. 'Ileride bir hayatınız olabilir.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 9 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
6. Tarz 'Için Bazı Noktalar
Yine, üstat olmak için, üstat kafa yapısında olmalısınız. Bu konuda yardımcı olacak ve bilgisayar ba¸sında olmanızı
gerektirmeyen bazı ¸seyler var. Bunlar, kod kotarmanın gerekleri de^ giller (hiçbiri de^ gil) ama birçok üstat bunları
yapar ve bunların kod kotarmanın özü ile temelden bir ba^ glantısı oladu^gunu hisseder.
• Ana dilinizi iyi yazmayı ö^ grenin. Programcıların iyi yazamayaca^ gı yönünde yaygın bir kli¸se olsa da
(tanıdı ^gım en becerikli üstatlar dahil) ¸sa¸sırtıcı sayıda üstat oldukça iyi yazabilir.
• Bilim–kurgu okuyun. Bilim–kurgu toplantılarına gidin (üstatlar ve çırakları ile tanı¸smanın iyi bir yoludur).
• Bir dövü¸s sanatı ö^ grenin. Dövü¸s sanatları için gerekli zihinsel disiplin üstatlık için gerekli olanla önemli
benzerlikler gösterir. Üstatlar arasında en popüler olanları Tae Kwon Do, Karate, Wing Chun, Aikido veya
Ju Jitsu gibi aletsiz yapılanlarıdır. Batılı eskrim ve Asyalı kılıç sanatlarının takipçileri de görülmektedir.
1990’ların sonlarından itibaren yasal oldu^gu yerlerde tabanca ile ate¸s etmek de yaygınla¸smaktadır. Üstatlı
^ga en uygun dövü¸s sanatları saf kuvvet, atletizm veya fiziksel dayanıklılık de^ gil zihinsel disiplin, gerilimsiz
farkındalık ve kontrol üzerinde duranlardır.
• Gerçek bir meditasyon ö^ gretisi ö^ grenin. Üstatların daimi favorisi Zen’dir (önemli: Zen’i bir din olarak benimsemeden
ya da mensubu oldu^gunuz dinden çıkmadan Zen’den faydalanmakmümkündür). Ba¸ska tarzlar
da i¸se yarayabilir ama çılgınca ¸seylere inanmanızı gerektirmeyecek birini seçmeye çalı¸sın.
• Analitik bir müzik kula^ gı geli¸stirin. Özel müzik türlerini anlamayı ö^ grenin. Bazı müzik aletlerini iyi bir ¸sekilde
çalmayı veya ¸sarkı söylemeyi ö^ grenin.
• Sözcük oyunlarını anlama yetene^ ginizi geli¸stirin.
Bunların ne kadar ço^gunu zaten yapıyorsanız üstatlı ^ga o kadar yatkın bir hamurunuz var demektir. Bunların
ayrıntıları ile tamamen açık olmayıp sol ve sa^g beyin yeteneklerinin uyu¸sumu ile ili¸skili olmasını nedeni; üstatların
problemlerin çözümünde aynı zamanda hem mantıksal hem de açıkça görülenin dı¸sında uslamlamaya ihtiyaç
duymalarıdır.
Oynadı^ gınız kadar sert çalı¸sın, çalı¸stı ^ gınız kadar sert oynayın. Gerçek üstatlar için, "oynamak", "çalı¸smak",
"bilim" ve "sanat" arasındaki sınırlar, yok olmaya yakındır veya yüksek seviyeli yaratıcı oyunbazlıkla birle¸smi¸stir.
Asla dar kapsamlı bilgi ve niteliklerle yetinmeyin – pek çok üstat kendisini programcı olarak tanımlamasına
ra^gmen, ilgili bir kaç alanda önemli bilgi da^ garcıkları vardır –– Sistem yönetimi, sanaldoku tasarımı ve PC
donanımı sorunlarını giderme bunlardan yaygın olanlardır. Sistem yöneticisi olan bir üstat, genelde betik programlama
ve sanaldoku tasarımı konularında da yetkindir. Üstatlar hiç bir i¸si yarım yamalak yapmaz, e^ger bir
konuya girerlerse, bu konu ile ilgili çok iyi yetkinli ^ge ula¸sırlar.
Son olarak, yapmamanız gereken birkaç ¸sey var.
• Aptalca veya övünme içeren kullanıcı isimleri kullanmayın.
• Usenet’de veya herhangi bir yerde sidik yarı¸sına giri¸smeyin.
• Kendinize "sibermanyak" demeyin, diyen ki¸silerle de zamanınızı harcamayın.
• 'Imla ve dilbilgisi hatalarıyla dolu e–postalar yazmayın.
Bunları yaparak sa^glayaca^ gınız tek tanınırlık, aptal oldu^gunuz olacaktır. Üstatların hafızaları kuvvetlidir –
ba¸slangıçta yaptı ^ gınız hataları unutturmanız/affettirmeniz bir kaç yıl alabilir.
Kullanıcı adları veya takma adlar ile ilgili olası problemler biraz açıklama gerektirebilir. Gerçek kimli ^ ginizi bir
rumuzun arkasında saklamak, korsan, warez d00z ve di ^ger daha dü¸sük hayat formlarının yapaca^ gı, çocukca
ve aptalca bir davranı¸stır. Üstatlar bunu yapmaz; yaptıklarıyla gurur duyar ve yaptıklarının gerçek isimleriyle
özde¸sle¸smesini isterler. E^ger bir takma adınız varsa, atın gitsin. Üstatlar arasında bu sizi, hep kaybeden yapacaktır.
7. Di ^ ger Kaynaklar
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 10 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Paul Graham’mın bilgelik üzerine yazdı^ gı Great Hackers(B46) ve Undergraduation(B47) isimli iki denemesi bulunmaktadır.
Peter Seebach, üstatlar ile nasıl ba¸s edece^ gini bilemeyen yöneticiler için mükemmel bir "Üstat SSS"
(Hacker FAQ(B48)) hazırlamı¸stır.
"Nasıl Programcı Olunur?" (How to Be A Programmer(B49)) adında mükemmel bir belge daha vardır. Bu
belge yalnızca kodlama ya da teknik nitelikler hakkında de^ gil, aynı zamanda bir programlama ekibinde nasıl
davranılması gerekti ^ gi konusunda da de^gerli ö^ gütler içerir.
"Hacker’lı ^gın Kısa Tarihçesi"(B50) (A Brief History Of Hackerdom(B51)) adında bir belge de yazmı¸s bulunuyorum.
Linux ve Açık Kaynak kültürleri hakkında birçok açıklama içeren "Katedral ve Pazar" (The Cathedral
and the Bazaar(B52)) adında bir belge yazmı¸s bulunuyorum. Bu belgenin devamı niteli ^ginde "Noosferi
'Iskana Açmak"(B53) (Homesteading the Noosphere(B54)) adında bir belge de bulunmaktadır.
Rick Moen, "Linux Kullanıcı Grubu Nasıl'I ¸sletilir?" (How to Run A Linux User Group(B55)) adında mükemmel bir
belge yazmı¸stır.
Yine Rick Moen ve ben, Do^gru Düzgün Soru Sormanın Yolları(B56) (How to Ask Smart Questions(B57)) adında
bir belge yazmı¸s bulunuyoruz.
E^ger ki¸sisel bilgisayarların temelleri, Unix ve Internet hakında bilgiye ihtiyacınız varsa, Unix ve Internet’in Temelleri
Nasıl (The Unix and Internet Fundamentals HOWTO(B58)) belgesine bakın.
Yazılımınızı insanlara sunarken veya bir yazılım için yamalar yazarken, "Yazılım Da^gıtım Prati ^ gi NASIL" (Software
Release Practice HOWTO(B59)) belgesindeki yönergeleri izleyin.
Zen ¸siiri ilginizi çektiyse, Rooties Root: The Unix Koans of Master Foo(B60) belgesine bakabilirsiniz.
8. Sıkça Sorulan Sorular
8.1. Bir üstat oldu ^gumu nasıl söylerim?
8.2. Bana nasıl kod kotarılaca ^ gını ö^ gretecek misiniz?
8.3. Öyleyse nasıl ba¸slamalıyım?
8.4. Ne zaman ba¸slamalıyım? Ö^grenmek için çok mu geç kaldım?
8.5. Kod kotarmayı ö^grenmek için ne kadar bir süre gerekli?
8.6. Visual Basic veya C# dilleri ba¸slamak için uygun mudur?
8.7. Bir sistemi kırmama yardım edecek misiniz ya da bana nasıl sistem kırılaca ^ gını gösterecek misiniz?
8.8. Ba¸ska birinin hesabının ¸ sifresini nasıl ele geçirebilirim?
8.9. Ba¸ska birisinin e–postasını nasıl kırabilirim/okuyabilirim/görüntüleyebilirim?
8.10. IRC’ de kanal yöneticisi haklarını nasıl çalabilirim?
8.11. Korsan saldırısına u^ gradım. Daha sonraki saldırıları atlatmam için bana yardımcı olacak mısınız?
8.12. Windows yazılımımla ilgili sorunlarım var. Bana yardım edecek misiniz?
8.13. Konu¸sacak gerçek üstatları nerede bulabilirim?
8.14. Kod kotarmak ile ilgili faydalı kitaplar tavsiye edebilir misiniz?
8.15. Üstat olabilmek için matematikte iyi olmak zorunda mıyım?
8.16. 'Ilk olarak hangi dili ö^ grenmeliyim?
8.17. Ne çe¸ sit bir donanıma ihtiyacım var?
8.18. Katkıda bulunmak istiyorum. Benim için üzerinde çalı ¸sabilece ^gim bir problem seçer misiniz?
8.19. Microsoft’dan nefret etmeli ve sürekli ele¸stirmeli miyim?
8.20. Fakat açık kaynak yazılımları, programcıların hayatlarını kazanmalarını engellemeyecek mi?
8.21. Nasıl ba¸slamalıyım? Ücretsiz bir Unix’i nereden alabilirim?
8.1. Bir üstat oldu ^gumu nasıl söylerim?
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 11 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Kendinize a¸sa^gıdaki üç soruyu sorun:
• Akıcı bir biçimde kod konu¸sabiliyor musunuz?
• Kimli ^ ginizi üstat toplumunun de^gerleri ve hedefleri ile mi tanımlıyorsunuz?
• Üstat toplumunun iyi–bilinen bir üyesi size üstat diye hitap etti mi?
E^ger bu soruların üçüne birden evet cevabını verebiliyorsanız, siz bir üstatsınız. Sadece ikisi yeterli de^ gildir.
'Ilk test beceri ile ilgilidir. Bu belgede daha önce bahsedilen minimum teknik becerilere sahipseniz
muhtemelen bu testi geçersiniz. E^ger bir açık–kaynak geli¸stirme projesi tarafından kabul edilmi¸s önemli
miktarda kodunuz varsa üstesinden geldiniz demektir.
'Ikinci test yakla¸sım biçimiyle ilgilidir. E^ger Üstat Felsefesi (sayfa: 3)’nin be¸s prensibi size a¸sikar geliyor, bir
romandan çok hayat biçiminizi tarif ediyorsa yolun yarısını geçtiniz demektir. Kalan di ^ger yarısı ise üstat
toplulu ^gunun uzun vadeli projelerini tanımlama derecenizdir.
Bu projelerin ayırt edici ama tamamlanmamı¸s bir listesi: Linux’un ilerlemesi ve yayılması sizin için önemli
mi? Yazılım özgürlü ^gü hakkında tutkulu musunuz? Tekellere dü¸sman mısınız? Bilgisayarların dünyayı
daha zengin ve insancıl hale getirmenin araçları oldu^guna inanıyor musunuz?
Burada bir uyarı yapayım. Üstat toplulu ^gunun bazı özel, temelde koruyucu politik ilgi alanları vardır –
bunların ikisi ifade özgürlü ^gü hakkını savunmak ve açık–kayna^ gı yasadı¸sı yapacak olan "entellektüel
mülkiyet" hakimiyetinden kendini korumaktır. Bu uzun vadeli projelerin bazıları Elektronik Serhat Vakfı
gibi ki¸sisel özgürlük örgütlenmeleridir ve yolun kalan yarısı bu örgütlenmeleri desteklemeyi kapsamaktadır.
Fakat bunun ötesinde üstatların ço^gu üstat felsefesini kesin bir politik programla sistematik hale
getirme çalı¸smalarına ¸süpheyle yakla¸sırlar. Bu tür çalı¸smaların ayrılıkçı ve me¸sgul edici oldu^gu tecrübelerle
görülmü¸stür. E^ger birisi sizi üstat felsefesi adına ba¸skente yürüyü¸se ça^ gırıyorsa konunun özünü
kaçırıyor demektir. Do^gru tepki "Konu¸smayı bırak, kodu göster" olabilir.
Üçüncü testin kendisi hakkında ustalık isteyen özyinelemeli bir parçası vardır. Hacker Nedir? (sayfa: 3)
bölümünde üstat olmanın kısmen belirli bir alt kültüre veya ortak geçmi¸si payla¸san bir sosyal gruba ait
olmakla ba^ glantılı oldu^guna dikkat ettim. Çok önceleri üstatlar grubu birbirine bugünkünden daha az ba^ glı
ve kendilerinin bu kadar farkında olmayan bir gruptu. Fakat sosyal–a^g konumunun önemi Internet’in üstat
alt kültürünün çekirdek grubu arasındaki ba^ glantıları sa^glayarak geli¸stirmeyi ve bakımı kolayla¸stırmasıyla
son otuz yılda arttı. Bu de^ gi¸simin basit bir göstergesi artık kendi T–shirt’lerimizin olmasıdır.
Üstat kültürü gibi ayırt edici niteli ^ gi "görünmez ortaklar" olan a^ gları inceleyen sosyologlar bu tür a^ gların
karakteristiklerinden birinin a^ga yeni üye giri¸sini onaylayan sosyal otoriteye sahip çekirdek grubuna dahil
kapı görevlileri oldu^gunu gözlemlemi¸slerdir. Üstat kültürü yani "görünmez ortak" gev¸sek ve gayri–resmi
oldu^gundan kapı görevlisinin rolü de gayri–resmidir. Fakat her üstatın kapı görevlisi olmadı^ gını bütün
üstatlar bilirler. Kapı görevlileri üstat ünvanını vermeye ba¸slamadan önce belli bir kıdeme ve ba¸sarıya
sahip olmalıdırlar. Niceli ^ gini açıklamak ne kadar zor olsa da tüm üstatlar onları gördüklerinde tanırlar.
8.2. Bana nasıl kod kotarılaca ^ gını ö^ gretecek misiniz?
Bu belgenin ilk yayımından beri, günler boyunca, insanlardan "bana kod kotarmak hakkındaki her ¸seyi
ö^ gret" ¸seklinde e–postalar aldım. Maalesef bunu yapacak yeterli zamanım ve enerjim yok. Kendi projelerim
ve açık kaynak yazılımın bir savunucusu olarak yaptı ^gım seyahatler zamanımın %110 unu almaktadır.
Zamanım olsa bile, üstatlık kendi kendinize kolayca ö^grenebilece^ giniz bir felsefe ve yetenektir. Size yardım
etmek isteyen gerçek üstatlardan, bildikleri her ¸seyi size do^grudan vermelerini istedi ^ginizde, size saygı
duymadıklarını göreceksiniz.
'Ilk önce az da olsa bir ¸seyler ö^ grenin. Çabaladı^ gınızı ve kendi ba¸sınıza bir ¸seyler ö^ grenebildi ^ ginizi gösterin.
Daha sonra, özel sorularınız için üstatlara gidin.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 12 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
S¸ ayet bir üstatdan tavsiye almak için ona e–posta atacaksınız, öncelikle bilmeniz gereken iki önemli
nokta vardır. Birincisi; biz üstatlar, yazım ve imlada özensiz ve tembel davranan ki¸silerin, üstat olmak
fikrinde de özensiz ve tembel davranacaklarını dü¸sünmekteyiz. Bu nedenle imlaya, noktalama i¸saretlerine,
söz dizimlerine ve dilbilgisi kurallarına çok dikkat edin. Aksi taktirde e–postanız önemsenmeyebilir. 'Ikinci
olarak; e–postayı gönderdi^ giniz adres dı¸sında her hangi bir ba¸ska adrese cevap vermemizi istemeye cüret
etmeyin. Bu tür insanların çalıntı hesapları kullandıkları dü¸sünürüz ve bizim hırsızlar ile i¸simiz olmaz.
8.3. Öyleyse nasıl ba¸slamalıyım?
Ba¸slamak için muhtemel en iyi yol, bir Linux kullanıcıları grubu toplantısına gitmek olabilir. Bu tür grupları
LDP(B63) (Linux Documentation Project – Linux Belgeleme Projesi) adresinde bulabilirsiniz. Bir üniversite
veya kolej ile ba^ glantılı, kendinize yakın bir grup bulabilirsiniz. 'Istedi ^ giniz taktirde, bu gruptakiler size bir
Linux da^ gıtımı vereceklerdir ve kurulumu için de size yardımcı olacaklardır.
8.4. Ne zaman ba¸slamalıyım? Ö^grenmek için çok mu geç kaldım?
Ba¸slamak için kendinizi hazır hissetti ^ giniz her ya¸s, ba¸slamak için en uygun olan ya¸stır. Pek çok insan
15–20 ya¸slarında bu i¸se ba¸slamaktadır fakat her iki uçta da istisnalar mevcuttur.
8.5. Kod kotarmayı ö^grenmek için ne kadar bir süre gerekli?
Bu sizin ne kadar yetenekli oldu^gunuza ve ne kadar çok çalı¸stı ^gınıza ba^ glıdır. Pek çok insan 18 ay ila 2
yıl arasında yeterli bir seviyeye gelmektedir. Bu i¸sin burada son buldu^gunu dü¸sünmeyin. E^ger iyi bir üstat
olduysanız, hayatınızın geri kalan kısmını ö^grenmek ve araçlarınızı daha iyi yapmak için harcayacaksınız
demektir.
8.6. Visual Basic veya C# dilleri ba¸slamak için uygun mudur?
Bu soruyu sordu^gunuza göre, kod kotarmaya Windows platformu altında ba¸slayacaksınız demektir. Bu
ba¸slı ba¸sına kötü bir fikir. Windows platformu altında kod kotarmayı ö^grenmek ile zırh giyerek dans etmeyi
kar¸sıla¸stırdı ^gım zaman dalga geçmiyordum. Oraya gitmeyin. Orası son derece çirkindir ve çirkin olmaktan
asla vazgeçmeyecektir.
Visual Basic dilinin temel sorunu ta¸sınabilir olmamasıdır. Visual Basic’in bir açık kaynak kodlu gerçeklenimleri
bulunsa da uygulanabilir ECMA standartlarının çok küçük bir kısmı bunlar tarafından desteklenmektedir.
Windows altındaki kitaplıkların çog^u sadece Microsoft tarafından desteklenmektedir. S¸ ayet bu
konuda yeterince dikkatli davranmazsanız, sadece Microsoft’un desteklemeyi istedi ^ gi platformlara ba^ gımlı
kalırsınız. Bu bata^ga saplanmamak için, kod kotarmaya yeni ba¸slayan her hangi birinden daha dikkatli
ve yetenekli olmak zorundasınız. S¸ ayet bu is¸e Unix üzerinde bas¸larsanız, kullanabileceg^ iniz daha iyi
kütüphanelere sahip çok daha iyi programlama dilleri (örne^gin Python) mevcuttur.
Visual Basic özellikle rezalettir. Tıpkı di ^ger Basic programlama dillerinde oldu^gu gibi, oldukça kötü tasarlanmı
¸s ve size berbat programlama alı¸skanlıkları kazandıracak bir dildir. Ayrıntıları tanımlamamı istemeyin,
bütün bir kitabı dolduracak kadar çoktur. Bunun yerine iyi tasarlanmı¸s bir dil ögrenin.
Bu kötü alı¸skanlıklardan birisi, sadece tek bir satıcıya ve onun kitaplıkları ile geli¸stirme araçlarına ba^ gımlı
olmaktır. Genel olarak ifade etmek gerekirse; en az üç i¸sletim sistemi da^ gıtıcısı tarafından ve/veya Linux
ya da BSD’lerin her hangi birisi tarafından tamamen desteklenmeyen her hangi bir programlama dili zavallı
ve yetersiz bir dildir. Üstatlı ^ga ba¸slamak için hiç uygun bir dil de^ gildir.
8.7. Bir sistemi kırmama yardım edecek misiniz ya da bana nasıl sistem kırılaca ^ gını gösterecek misiniz?
Hayır. Bu SSS’ı okuduktan sonra hala bu soruyu sorabilen ki¸si, yeterli zamanım olsa bile, e^ gitilemeyecek
kadar aptal birisi demektir. Bu tür istekleri içeren e–postalar yok sayılacak veya kaba bir biçimde cevaplanacaktır.
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 13 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
8.8. Ba¸ska birinin hesabının ¸ sifresini nasıl ele geçirebilirim?
Bu korsanlıktır. Gözüme görünme.
8.9. Ba¸ska birisinin e–postasını nasıl kırabilirim/okuyabilirim/görüntüleyebilirim?
Bu korsanlıktır. Gözüme görünme.
8.10. IRC’ de kanal yöneticisi haklarını nasıl çalabilirim?
Bu korsanlıktır. Gözüme görünme.
8.11. Korsan saldırısına u^ gradım. Daha sonraki saldırıları atlatmam için bana yardımcı olacak mısınız?
Hayır. Bu güne kadar bu soruyu bana soranlar hep Microsoft Windows kullananlar olmu¸stur. Windows
sistemlerini olası saldırılardan koruyacak etkili bir savunma sistemi kurmak mümkün de^ gildir. Kodlarda ve
mimaride o kadar çok hata vardır ki; basitçe, bir Windows sistemininin güvenli ^ gini sa^glayamaya çalı¸smayı,
su dolu bir botu kevgir ile bo¸saltmaya çalı¸smaya benzetebiliriz. Güvenilebilir tek korunma yöntemi; Linux’a
veya güvenli ^ gi sa^glayabilecek ¸sekilde tasarlanmı¸s bir i¸sletim sistemine geçmektir.
8.12. Windows yazılımımla ilgili sorunlarım var. Bana yardım edecek misiniz?
Evet. DOS ortama geç ve format c: yaz. Kar¸sıla¸stı ^gın bütün problemler birkaç dakika içinde yok
olacaktır.
8.13. Konu¸sacak gerçek üstatları nerede bulabilirim?
En iyi yol, çevrenizdeki bir Linux Kullanıcı Grubunun toplantılarına gitmektir. LDP’nin sitesi(B64)nde bu konu
ile ilgili ba^ glar ve gruplar bulabilirsiniz.
(Daha önceleri IRC üzerinde gerçek hacker’lar bulamayaca^ gınızı söylemi¸stim ama bu zamanla
de^ gi¸smekte. GIMP, Perl gibi gerçek hacker gruplarının IRC kanalları bulunmaktadır.)
8.14. Kod kotarmak ile ilgili faydalı kitaplar tavsiye edebilir misiniz?
Faydalı bulaca^ gınızı dü¸sündü^güm Linux Okuma Listesi NASIL(B65) (Linux Reading List HOWTO(B66)) belgesini
güncellemeye devam ediyorum. Ayrıca Loginataka(B67) da iyi bir tercih olabilir.
Python’a giri¸s için de http://www.python.org/doc/Intros.html adresine göz atabilirsiniz.
8.15. Üstat olabilmek için matematikte iyi olmak zorunda mıyım?
Hayır. Üstatların ileri matematik ve aritmetik ile pek i¸sleri olmaz. Özellikle, trigonometri, hesaplama veya
analize ihtiyaç duymazlar (3–D bilgisayar grafikleri gibi istisnalar vardır). Mantık ve Boolean cebri bilmek
iyidir. Sınırlı miktarda matematik temeli faydalı olabilir (cebir, sonlu–düzen teorileri, birle¸simler ve grafik
teorileri).
Daha fazla önemlisi: matematikçilerin yaptı ^ gı gibi mantıklı dü¸sünebilmeli ve do^gru muhakeme halkalarını
takip edebilmelisiniz. Matematik konularının ço^gunun içeri ^ gi i¸sinize yaramayacak olsa da matematik için
gerekli disipline ve zekaya ihtiyacınız olacak. E^ger zeka yönünden eksi^ giniz varsa üstat olmanız için pek
az ümit vardır; disiplin eksi^ giniz varsa geli¸stirseniz iyi edersiniz.
Gerekenlere sahip olup olmadı^ gınızı ö^grenmenin iyi bir yolu bence Raymond Smullyan’ın Bu Kitabın
Adı Nedir? isimli kitabını edinmenizdir. Smullyan’ın e^ glenceli mantık bilmeceleri üstatlık ruhuna oldukça
uygundur. Onları çözebilmek iyiye i¸sarettir, çözmekten zevk almak daha da iyidir.
8.16. 'Ilk olarak hangi dili ö^ grenmeliyim?
Hala ö^grenmemi¸sseniz ilk olarak XHTML’yi (HTML’nin en son sürümüdür) ö^ grenin. Pek çok parlak yüzlü
berbat HTML kitapları ve üzücü bir ¸sekilde çok az miktarda iyi HTML kitapları bulunmaktadır. Bence en
iyisi HTML: The Definitive Guide(B69).
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 14 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
Fakat HTML tam bir programlama dili de^ gildir. Programlama için hazır oldu^gunuzda Python(B70) ile
ba¸slamanızı öneririm. Pek çok insanın Perl dilini önerdi^ gini göreceksiniz ve Perl daha popülerdir. Fakat
bence hem ö^grenmesi daha zordur, hem de pek iyi düzenlenmemi¸s bir dildir.
C çok önemli bir dildir ama ö^grenmesi hem Perl’den hem de Python’dan daha zordur. 'Ilk olarak C
ö^grenmeye kalkı¸smayın.
Windows kullanıcıları sakın Visual Basic ile bu i¸si çözece^ ginizi sanmayın. Size kötü alı¸skanlıklar
ö^ gretecektir. Windows dı¸sına ta¸sınabilir de^ gildir. Uzak durun.
8.17. Ne çe¸ sit bir donanıma ihtiyacım var?
Ki¸sisel bilgisayarlar bellek fukarası ve güçsüz makinalardı ve bu nedenle üstat olma sürecine yapay
sınırlamalar konmu¸stu. Geçmi¸ste bunlar do^gru iken, Intel 486DX50 ve yukarısı makinalar uygulama
geli¸stirmek, Internet ve X için yeterince güçlüdür ve bu günlerde piyasada bulabilece ^ giniz en küçük sabit
disk sizin için yeterli olacaktır.
Makina seçmekteki en önemli nokta; donanımların Linux veya BSD’ler ile uyumlu olup olmadı^ gıdır. Pek çok
modern makinada bu sorun olmaz. Bu konudaki en problemli alan modemlerdir. Bazı makinalar sadece
Windows için üretilmi¸s özel modemler ta¸sırlar ve bu modemler Linux ile çalı¸smaz.
Donanım uyumu konusunda SSS’ın son sürümüne http://en.tldp.org/HOWTO/
Hardware-“HOWTO/index.html adresinden ula¸sabilirsiniz.
8.18. Katkıda bulunmak istiyorum. Benim için üzerinde çalı ¸sabilece ^gim bir problem seçer misiniz?
Hayır. Çünkü sizin yetenek ve ilgi alanlarınızı bilmiyorum. Bu konuda kendi kendinizi motive etmelisiniz
yoksa hiçbir ¸sey ortaya koyamazsınız. Bu yolu seçen insanların pek ço^gu ba¸sarısız olmu¸slardır.
S¸ unu deneyin: bir kaç gün freshmeat(B72)’te yayınlanan duyuruları izleyin. "Ben bu is¸in içinde olmalıyım"
dedi^ giniz bir proje görünce, ona katılın.
8.19. Microsoft’dan nefret etmeli ve sürekli ele¸stirmeli miyim?
Hayır, yapmak zorunda de^ gilsiniz. Microsoft i ^grenç de^ gildir ama Microsoft’tan çok önce üstatlar vardı
ve Microsoft tarih olduktan sonra da olacaktır. Microsoft’dan nefret etmek için harcayaca^ gınız enerjiyi,
araçlarınızı sevmekle harcamak daha iyi olacaktır. 'Iyi kodlar yazın. Böylece ruhunuzu (karmanızı) kirletmemi
¸s olursunuz.
8.20. Fakat açık kaynak yazılımları, programcıların hayatlarını kazanmalarını engellemeyecek mi?
Bu pek olası de^ gil. Bugüne kadar açık kaynak yazılım endüstrisi, i¸s sahalarını yok etmekten ziyade pek
çok yeni is¸ sahası açmıs¸tır. S¸ ayet bir programın ekonomik bir kazancı olur ise, program açık kaynak kodlu
olsun ya da olmasın, programcı ücretini alacaktır. Ne kadar çok açık kaynak kodlu yazılım olursa olsun,
insanların ki¸sisel ve yeni ihtiyaçları her zaman olacaktır. Bu konu hakkında Açık Kaynak(B73) sayfalarında
daha uzun yazmı¸stım.
8.21. Nasıl ba¸slamalıyım? Ücretsiz bir Unix’i nereden alabilirim?
E^ger ilk projenizi arıyorsanız bunu benden istemeyin. Bunun yerine Freshmeat(B74)’teki proje ve sürüm
duyurularını izleyerek size ilginç görünen bir tanesine katılın.
Hala bilgisayarınıza kurulu bir Unix’iniz yoksa bu belgenin bir yerlerinde (sayfa: 7), ücretsiz popüler Unix
sürümlerini bulabilece ^ giniz yerleri belirtmi¸stim. Üstat olabilmeniz için motivasyona, kendi ba¸sına karar
verebilme ve kendinizi eg^itme yeteneklerine sahip olmanız gerekmektedir. S¸ imdi bas¸layın...
Notlar
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 15 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
a) Belge içinde dipnotlar ve dı¸s ba^ glantılar varsa, bunlarla ilgili bilgiler bulundukları sayfanın sonunda dipnot
olarak verilmeyip, hepsi toplu olarak burada listelenmi¸s olacaktır.
b) Konsol görüntüsünü temsil eden sarı zeminli alanlarda metin geni¸sli ^gine sı ^gmayan satırların sı ^gmayan
kısmı ¬ karakteri kullanılarak bir alt satıra indirilmi¸stir. Sarı zeminli alanlarda ¬ karakteri ile ba¸slayan
satırlar bir önceki satırın devamı olarak ele alınmalıdır.
(B1) http://www.catb.org/~esr/
(B2) ../../howto/gpl.pdf
(B3) http://www.catb.org/jargon
(B6) http://www.linuxtaskforce.de/hacker-“howto-“ger.html
(B7) http://www.slashproc.net/doc/howto-“ar.html
(B8) http://jvdm.freeshell.org/pt/raquer-“howto/
(B9) http://www.bgit.net/?id=9894
(B10) http://www.angelfire.com/ok/leekawo/hackersim.htm
(B11) http://www.olemichaelsen.dk/hacker-“howto.html
(B12) http://meisam.mstg.org/trans/htbh.htm
(B13) http://hack.fi/hacker-“howto-“fi.php
(B14) http://www.knudde.be/index.php?page_name=hacker_howto
(B15) http://www.rootshell.be/~eg/faqs/hacker-“howto.heb.html
(B16) http://www.sindominio.net/biblioweb/telematica/hacker-“como.html
(B17) http://www1.tripnet.se/~mly/open/faqs/hacker-“howto.se.html
(B18) http://www.saltatempo.org/hacker/index_hacker.php
(B19) http://webagora.idd.tamabi.ac.jp/wiki/index.php?cmd=read\&page=
HowToBecomeAHacker
(B20) http://arfues.net/traduccions/hacker-“howto/hacker-“howto.html
(B21) http://tpk.f2o.org/hacker-“howto.html
(B22) http://stian.atlantiscrew.net/doc/hacker-“howto.html
(B23) http://garaj.xhost.ro/hacker-“howto/hacker-“howto.ro.htm
(B24) http://www.belgeler.org/howto/hacker-“howto/hacker-“howto.html
(B25) http://www.catb.org/jargon
(B26) news://alt.2600/
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 16 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
(1) Çevirenin Notu: 3D Studio Max’ e ciddi bir rakip olan Blender, Python ile geli¸stirilmi¸stir.
(B27) http://www.linuxjournal.com/article.php?sid=3882
(B28) http://www.python.org/doc/Intros.html
(B29) http://www.python.org/
(B30) http://www.perl.com/
(B31) http://www.lisp.org/
(B32) http://www.norvig.com/21-“days.html
(2) Çevirenin Notu (ny): Bu denemenin Türkçe çevirisi(B33) de bulunmaktadır.
(B33) http://ileriseviye.org/arasayfa.php?inode=programmingtenyears.html
(B34) http://www.catb.org/~esr/faqs/loginataka.html
(B35) http://linuxresources.com/apps/ftp.html
(3) Çevirenin Notu: Linux34.com(B36)’u tavsiye ederim.
(B36) http://www.linux34.com/
(B37) http://www.bsd.org/
(B38) http://en.tldp.org/HOWTO/Unix-“and-“Internet-“Fundamentals-“HOWTO/
index.html
(B39) http://www.linux.org.tr/
(B40) http://www.linpeople.org/
(4) Çevirenin Notu: Türkiye’de Linux’a ve Açık Kaynak Yazılımlara de^gerli katkıları olan Fazlamesai.net(B41)’in,
irc.freenode.net(B42) üzerindeki IRC kanalı #fazlamesai de tavsiye edilir.
(B41) http://www.fazlamesai.net/
(B42) irc:irc.freenode.net
(B43) http://www.make-“a-“web-“site.com/
(B44) http://catb.org/~esr/html-“hell.html
(B45) http://www.opensource.org/
(5) Çevirenin Notu: Eric Steven Raymond buna yarı–tanrı anlamında "demigod" demi¸stir.
(B46) http://www.paulgraham.com/gh.html
(B47) http://www.paulgraham.com/college.html
(B48) http://www.plethora.net/~seebs/faqs/hacker.html http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 17 / 18
Nasıl Hacker Olunur?
(B49) http://samizdat.mines.edu/howto/HowToBeAProgrammer.pdf
(B50) ../../howto/hacker-“history.pdf
(B51) http://www.catb.org/~esr/writings/hacker-“history/hacker-“history.html
(B52) http://www.catb.org/~esr/writings/cathedral-“bazaar/index.html
(B53) ../../howto/homesteading.pdf
(B54) http://catb.org/~esr/writings/homesteading/
(B55) http://linuxmafia.com/faq/Linux_PR/newlug.html
(B56) ../../howto/smart-“questions.pdf
(B57) http://catb.org/~esr/faqs/smart-“questions.html
(B58) http://en.tldp.org/HOWTO//Unix-“and-“Internet-“Fundamentals-“HOWTO/
(B59) http://en.tldp.org/HOWTO/Software-“Release-“Practice-“HOWTO/index.html
(B60) http://catb.org/~esr//writings/unix-“koans
(B63) http://www.tldp.org/links/index.html
(B64) http://www.tldp.org/
(B65) ../../howto/reading-“list.pdf
(B66) http://en.tldp.org/HOWTO/Reading-“List-“HOWTO/index.html
(B67) http://www.catb.org/~esr/faqs/loginataka.html
(B69) http://www.oreilly.com/catalog/html5/
(B70) http://www.python.org/
(B72) http://www.freshmeat.net/
(B73) http://www.opensource.org/
(B74) http://www.freshmeat.net
Bu dosya (hacker–howto.pdf), belgenin XML biçiminin
TEXLive ve belgeler-xsl paketlerindeki araçlar kullanılarak
PDF biçimine dönü¸stürülmesiyle elde edilmi¸stir.
14 ¸Subat 2007
http://belgeler.org Linux Kitaplı ^ gı 18 / 18
|
Sayfalar: 
Ara
Bu içeriğin geçmişi: 
24 Aralık 2009 15:50:15 tarihinde 
